Minder oppompen of meer infiltratie? Hoe verhoog je de grondwaterstand het meest?

De grondwaterstanden in de ondiepe watervoerende lagen zijn momenteel zeer laag voor de tijd van het jaar. Alweer. Net als de voorbije jaren. Dat dit een probleem is, dat weet u inmiddels. Maar hoe kunnen we er nu het best voor zorgen dat die grondwaterstanden verhogen? 

Door 20% minder grondwater op te pompen? 

Of door ervoor te zorgen dat er 20% meer water kan infiltreren om het grondwater te voeden? 

Wat denkt u? 

Op 30 mei lanceerde ik deze poll.

De meningen waren verdeeld. 71% denkt dat we het best meer infiltreren, 24% denkt dat minder oppompen een groter effect heeft op de grondwaterstanden en  5% denkt dat 20% meer infiltreren of 20% minder oppompen een even groot effect heeft.

Laten we even kijken wat de wetenschap zegt. 

Hoe kan je zoiets berekenen? 

Annabel Vaessens, onderzoekster aan de Vrije Universiteit Brussel, berekende hoe de grondwaterstanden in de ondiepe ondergrond in de provincie Limburg zouden veranderen als we meer of minder gaan oppompen of als er meer of minder water kan infiltreren om het grondwater te voeden. Dit deed ze in het kader van een project uitgevoerd door de provincie Limburg, de Belgische Bodemkundige Dienst, de KU Leuven en de VUB. 

Ze maakte daarvoor gebruik van grootschalige grondwatermodellen. Met die computermodellen kan je de grondwaterstanden simuleren en voorspellen hoe de grondwaterstanden veranderen in verschillende scenario's met bijvoorbeeld meer of minder grondwateronttrekking of grondwatervoeding. 

Wat gebeurt er met de grondwaterstanden als we minder grondwater oppompen? 

Op de kaartjes hieronder ziet u stijging of daling van de grondwatertafel als we meer of minder gaan oppompen. 

Als we 20% minder zouden oppompen, zou de grondwatertafel in de provincie Limburg gemiddeld 5 cm stijgen. Deze stijging zou niet overal even groot zijn. Op veel plaatsen zou de grondwatertafel nauwelijks stijgen, terwijl we op sommige plaatsen een stijging van meer dan één meter zouden zien. 

Wat gebeurt er met de grondwaterstanden als er meer water kan infiltreren en het grondwater voeden? 

Als de grondwatervoeding met 20% zou stijgen door meer infiltratie, dan zou de gemiddelde grondwaterstand in de ondiepe watervoerende lagen in de provincie Limburg met 55 cm stijgen. Elf keer zoveel dus als bij 20% minder oppompen. 

Hieronder zie je dat deze stijging opnieuw niet overal even groot zou zijn. In het merendeel van Limburg zou de stijging tussen de 5 en 50 cm zitten maar op veel plaatsen zou de stijging van de grondwatertafel meer dan één, twee of zelfs drie meter bedragen. 

We zien de grootste veranderingen in Zuid-Limburg en op het Kempisch plateau. Op hooggelegen plaatsen zien we sterkere reacties van de grondwatertafel dan in valleien en laaggelegen gebieden. 

Is al het grondwater zo gevoelig aan infiltratie? 

Neen.

Zoals u hier eerder kon lezen, zijn er grote verschillen tussen hoe het ondiepe grondwater en het diepe grondwater reageren. Terwijl de ondiepe grondwaterstanden zeer sterk reageren op wijzigingen in de hoeveel water dat kan infiltreren, is de evolutie van de diepe grondwaterreserve sterk afhankelijk van hoeveel grondwater er uit die lagen opgepompt wordt. 

Annabel Vaessens berekende voor alle watervoerende lagen in Limburg hoe gevoelig ze zijn aan grondwatervoeding en grondwateronttrekking. Hieronder ziet u een voorbeeld van een ondiepe en diepe watervoerende laag. Hoe horizontaler de curves, hoe belangrijker het effect van grondwatervoeding is. In het diepe Krijt ziet u curves met een stijlere helling wat erop wijst dat deze grondwaterreserves veel gevoeliger zijn aan hoeveel grondwater er opgepompt wordt. 

Dus ...

Een verhoging van de grondwatervoeding met 20% door meer infiltratie leidt tot een gemiddelde verhoging van de grondwaterstanden in ondiepe watervoerende lagen die elf keer zo groot is als bij een verlaging van de grondwateronttrekkingen met 20%. 

Dit hoeft niet te verbazen. Zoals u hier eerder kon lezen, wordt er in Vlaanderen gemiddeld ongeveer 10% van de grondwatervoeding opgepompt. 20% van de infiltratie is dus veel meer water dan 20% van het opgepompte volume grondwater. 

Dat de grondwaterstanden in ondiepe watervoerende lagen zo gevoelig zijn aan de grondwatervoeding is slecht nieuws en goed nieuws. Slecht nieuws omdat we bij lange periodes van droogte zonder infiltratie en grondwatervoeding een sterke reactie zien van de grondwaterstanden. Maar goed nieuws omdat we door meer in te zetten op infiltratie door ontharding, vergroening en infiltratievoorzieningen een significante stijging van de grondwaterpeilen kunnen realiseren.